Boynuz Köreltme
C. Sarıcan
BOYNUZ KÖRELTME
Prof. Dr. Cemal Sarıcan
GİRİŞ
Memeli çiftlik hayvanlarında boynuzun çıkmasını önlemek için doğumdan sonra gelişmesinden yani keratin yapısının oluşmasından önce sodyum ya da potasyum hidroksit gibi kimyasal ve dağlama aleti, boynuz kaşığı ve elastratör gibi fiziksel metodlarla köklerinin tahrip etme işlemi.
Boynuzlarını sığırlar birbirlerine üstünlük sağlama amacı ile kullanırlar. Boynuzlu hayvan boynuzsuz hayvanın yemine kolayca ortak olur. Boynuz darbeleri, karkas, deri ve memelerde yara ve berelere sebep olmakla birlikte sığır yetiştiriciliğinde büyük parasal kayıplara neden olmaktadır. Boynuzlu bir hayvana herhangi bir muamele yapmak oldukça tehlikeli olacağından ve yemliklerde daha çok yere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu nedenle boynuzsuz hayvanlar entansif sığır yetiştiriciliğinde tercih edileceğinden uygun bir metotla, köreltilmesi istenir.
Özellikle serbest ahırlarda barındırılacak ve köy merasında toplu otlatılacak hayvanların boynuzları mutlaka köreltilmelidir.
Hayvanların Boynuzlu Olmalarının Sakıncaları:
- Boynuzlu hayvanlar boynuzsuzların yem yemelerini engelleyerek yemden yararlanmalarına engel olurlar.
- Boynuzlu hayvanlar gebe inekleri süserek yavru atmalara sebep olabilir.
- Boynuzlu hayvanlar birbirlerini süserek çeşitli yaralanmalara neden oldukları gibi deri kalitesini de düşürmektedir.
- Boynuzlu hayvanların bakım ve idaresi zor olmaktadır.
- Boynuzlu hayvanlar diğer hayvanların su içmelerine engel olurlar.
- Boynuzlu hayvanlar daha fazla saldırgandırlar.
- İş gücünde kayıplara neden olurlar
Boynuz Köreltmenin Faydaları:
- Hayvanları sakinleştirir,
- Yemleme sırasında hayvanların daha rahat yem yemelerini sağlar,
- Ahır ve yemliklerden azami yararlanmayı sağlar,
- Hayvanların sevk ve idarelerini kolaylaştırır,
- Saldırı iç güdüsünü zayıflatır,
- Karşılıklı yaralanmaları önler
Erkek ve dişi buzağılar, doğdukları zaman boynuzları henüz çıkmamıştır. Boynuz, zaman içinde gelişip sertleşmekte, tırnak benzeri bir yapı olan boynuzu oluşturmaktadır.
Keratin yapı oluşmadan, bir başka anlatımla, boynuz tam gelişmeden, köreltmek en kolay ve en uygun yoldur. Boynuz köreltme en kolay ve en uygun bu dönemde yapılabilir.
Boynuz köreltme en sağlıklı bir şekilde hayvan yetiştiricisi tarafından buzağı 1 – 2 haftalık iken boynuz köreltme kalemi ile yapılır. Buzağı yaşı, 8 haftalığı geçmemişse boynuz köreltme elektrikli dağlama aleti ile yapılmalıdır.
Kalem ile Boynuz Köreltme
Buzağı tutulur, boynuz bölgesindeki kıllar makasla kırkılır, boynuz düğmeciği ortaya çıkarılır. Düğmeçik etrafındaki derinin zarar görmemesi için etrafına gliserin sürülür. Kimyasal yakıcı dairesel hareketlerle boynuz düğmeçiği yumşayıncaya kadar sürülür. İkinci boynuz düğmeciğine de aynı işlem uygulanır. İşlemin tam yapılıp yapılmadığı tekrar kontrol edilir.
Yoksa şekilsiz boynuz gelişebilir. İki hafta içinde boynuz düğmecikleri düşer. Geriye bir kabuk tabakası kalır.Kullanılacak kimyasal maddeler; bu iş için özel olarak hazırlanmış, yuvarlak tebeşir şeklindeki sodyum hidroksit veya potasyum hidroksit çubuklarıdır. Kostik maddeler olarak bilinen bu çubuklar veteriner ve hayvancılık malzemeleri satan firmalardan ağzı sıkıca kapatılmış cam kavanozlar içinde satın alınır. Kostik çubuklar kolayca nem çekip birbirine yapışabileceğinden kullanılmadığı zaman hava ile temas ettirilmemelidir.
Dağlama:
Buzağı 4 – 8 haftalık iken uygulanır. Boynuz düğmeciklerinin dağlama işlemi elektrikli bir alet yardımı ile yapılır.
Bu amaçla elektrikli (220 V) veya akü ile çalışan (12 V) boynuz körelticiler kullanılır. Buna elektrikli koterizasyon veya dağlama yöntemi de denir. Bu yöntem 1-2 aylık yaştaki buzağılara uygulanabilir. Daha geç kalınmamalıdır.
Elektrikli veya akülü boynuz körelticinin ısınan ucu kırmızı renk alana kadar buzağının başına temas ettirilmemelidir.
Boynuz köreltici hazır hale gelince boynuz düğmesi üzerine sıkıca bastırılarak döndürülür. Ancak dışarıya taşma yapılmamalıdır. Yaklaşık 15-20 saniye sonra, dağlanan boynuz düğmesi aletin ucu ile kürenerek çıkartılır. Dağlanan boynuz düğmesinin etrafında bakır rengi bir halka görülmesi, uygulamanın başarılı olduğunun işaretidir. Aksi halde alet 10 saniye daha bastırıldıktan sonra işlemin tamamlanıp tamamlanmadığı kontrol edilmelidir.
Mekanik Aletlerle Boynuzsuzlaştırma :
10 günlükten 45 günlük yaşa kadar olan buzağılarda, boynuz tüpü kullanılarak, boynuz düğmesi mekanik olarak çıkartılabilir. Kullanılacak boynuz tüpünün çapı boynuz düğmesinin çapından 6-12 mm daha fazla olmalıdır. Uygun çap genişliğine sahip boynuz tüpü boynuz düğmesinin üzerine yerleştirilir ve boynuz düğmesini çevreleyen derinin üzerine sıkıca bastırılır. Tüpün bastırılıp döndürülmesi ile deri kesilir, daha sonra tüpün başı yana yatırılırken ucu diğer yana doğru ittirilerek boynuz düğmesi çıkartılır.
Ergin Sığırların Boynuzsuzlaştırılması:
İşletme içinde doğmuş ancak çeşitli nedenlerle küçük yaşta boynuzları köreltilememiş veya boynuzlu olarak satın alınmış ileri yaştaki sığırların boynuzlarının kesilmesi daha zor olup özel bilgi ve deneyim gerektiren bir iştir. Boynuzu kesilecek hayvanların sakinleştirilmesi ve olası kanamaların durdurulması için cerrahi müdahaleye gerek olabileceğinden, bu işin deneyimli bir veteriner hekim tarafından yapılması doğru olur.
Bu amaçla, önce hayvanların iyice sıkıştırıp hareketsiz bırakılacağı bir hayvan sabitleme ekipmanı veya hayvanın başının sıkıştırılıp, diğer tarafında uygulayıcının emniyetle çalışabileceği açılır kapanır parmaklıklı yemlik veya benzeri bir yer gereklidir.
Boynuz makası
5-12 aylık yaşı sığırlarda boynuzlar, boynuz makası ile köreltilebilir. Ancak bunların daha küçük tipleri de bulunmakta olup, kimyasal maddeler veya dağlama yolu ile köreltme yaşı geçmiş buzağılarda da kullanılabilmektedir.
Boynuz Kesme:
Kerpeteni İki yaşından daha büyük olan sığırlarda pense ile boynuz kısaltılabilir. Hızlı ve etkili olup az acı verir.
Testereler:
İki yaşından daha büyük sığırlarda boynuz testere ile kısaltılabilir. Bu amaçla normal testereler kullanılabileceği gibi elektrikli testerelerde kullanılabilir.
Elastratör:
Boynuz köreltme amacı ile elastratörler de kullanılmaktadır. Küçük ve çok sert bir lastik halkanın özel pensesi ile boynuza geçirilerek yapılır.
KAYNAKÇA
http://www.adanadsyb.org.tr/download/2b08ab71d4.pdf
http://arastirma.tarim.gov.tr/etae/Belgeler/EgitimBrosur/111-ciftcibro.pdf
http://arastirma.tarim.gov.tr/etae/Belgeler/EgitimBrosur/111-ciftcibro.pdf
https://www.modernciftlik.com/kategori/boynuz-yakma-ve-kesme/eef81a09-7b77-4809-946b-
http://www.tareks.com.tr/_hayvancilik/index.php?ac=003_buyuk_bas
http://soykutuk.tr.gg/Buza&%23287%3B&%23305%3Blarda-Boynuz-Yakma-,-Fazla-Meme-Ba&%23351%3Blar&%23305%3Bn&%23305%3Bn-Al&%23305%3Bnmas&%23305%3B-.htm
http://www.muratgorgulu.com.tr/altekran.asp?id=13
http://arastirma.tarim.gov.tr/etae/Belgeler/EgitimBrosur/111-ciftcibro.pdf
http://hayvancilikakademisi.com/hayvancilik/boynuz-koreltme-sayesinde-refahin-onemi/
Sarıcan C. 2017 Yayınlanmamış Notlar (İzmir)
