^
özevren

Sağlıklı Süt Üretimi

C. Sarıcan

SAĞLIKLI SÜT ÜRETİMİ

Prof. Dr. Cemal Sarıcan

Süt Yüksek Değerli Bir Besindir

Süt, metabolizmamız için gerekli olan; Protein, yağ , karbonhidrat, mineral maddeler , vitaminler ve iz elementleri yeterince içerdiği için yüksek değerli bir besindir. Sütün 1 litresinde % 3.3-3.5 protein , % 3.7-4.0 yağ , % 4.8 süt şekeri ve % 0.7 mineral madde bulunur . Süt proteini , et proteinine göre daha kolay hazım olur ve bitkisel proteinden daha değerlidir. Süt yağı yapısından dolayı daha kolay sindirilir. Süt şekeri , Enerji kaynağı olduğu gibi , sindirimi de olumlu etkiler.Süt aynı zamanda , kemik ve dişin önemli yapı maddesi olan çok zengin bir kalsiyum ve fosfor kaynağıdır. Sütte bulunan vitaminler ise , yağda çözülenlerden A,D ve E, Suda çözülenlerden B grubudur.

Sütte Kaliteyi Oluşturan Faktörler

Süt , mikropların üremesi için uygun bir besin ortamıdır. Bu nedenle , sağımda , soğutmada ve Depolamada mikrop bulaşmasının önlenmesi için gerekli önlemler alınmalıdır. Sütte kaliteyi oluşturan faktörler şunlardır:

  • Görüntü
  • Koku
  • Sütün bileşimi( yağ , protein , şeker )
  • Tazelik
  • Dayanıklılık
  • Bakteriyolojik özellikler

Meme ve Sütün Oluşumu

İyi bir meme aşağıdaki özellikleri taşımalıdır:

  • Memenin yerden yüksekliği en az 50 cm
  • Kapasitesi ise ortalama 20 lt
  • Düşey pozisyondaki meme başları 6-7 cm,
  • Meme başı çapı 2.0-2.5 cm olmalı,
  • İyi bir sağılabilirlik özelliği göstermeli
  • Dakikadaki sağım 2.0-2.5 lt den aşağı düşmemeli ,
  • Meme çeyrekleri aynı büyüklükte olmalıdır.

Sütün Oluşumu

Süt, süt hücrelerinde ( alveollar ) sürekli oluşur. Yüksek verimlerde ,meme kapasitesi verimi sınırlayan bir faktör olarak karşımıza çıkar. Bu nedenle , günde iki sağım üzeri sağımın ,günlük süt verimine olumlu bir etkisi olur . Sağım memede süt kalmayacak şekilde yapılmalıdır. Memede kalan süt ,süt verimini düşürdüğü gibi, Meme iltihaplanmasına da yol açabilir. Sayet Süt 48 saat içerisinde memeden alınmazsa ,süt oluşumu geriler. Hayvanların kuruya çıkarılmasında bu olaydan yararlanılır.

Sütün Salıverilmesi

Laktasyondaki bir inek ancak uyarı sonucu sütün salıverilmesini sağlayan oxytocin hormonunun hipofizin arka lobundan salgılanıp Kana karışıp memeye ulaşması sonunda sütünü sağdırmaya hazırdır. Oxytocin hormonunun salgılanmasını sağlayan uyarılar şunlardır:

  • Sağımla bağlantılı olan optik ve akustik etkiler (sağım makinasında pulsator sesi,sağım aletleri tıkırtısı v.s)
  • İlk damlaların sağılması,
  • Memenin temizliği ve masaj,
  • Koku ve tat uyarısı.

Uyarıdan 20-60 saniye sonra oxytocin hormonu etkisi başlar. Süt salgı hücrelerinden salgılanan süt, süt kanalları yoluyla süt haznesine pompalanır. Hormonun etkisi 6-8 dakika sonra sona erer. Bu nedenle oxytocinin etkisiyle birlikte sağımın da hemen başlaması gerekir.

Kaliteli Sütün Koşulu Sağlıklı Memedir

Ancak sağlıklı bir memede süt normal salgılanabilir. Memede bir fonksiyon bozukluğu varsa, üretici aşağıdaki belirtilerden bunu anlayabilir:

  • Süt miktarı hastalıklı lobda geriler,
  • Sağımda ilk damlalar sarımtrak renktedir,
  • Lob sertleşmiş ve sıcaktır,
  • Süt tadı tuzludur.

Yemleme tekniği ve Süt kalitesi

Sindirim sırasında oluşan koku maddeleri kana, Kan yolu ile de süte geçebilir . Ayrıca süt, havadaki kokuyu da çabuk alır. Sütün tad ve kokusunun Olumsuz etkilenmemesi için, yemlemede aşağıdaki noktalara dikkat edilmelidir :

  • Yem ve silaj yeri sütün depolandığı bölüme yakın olmamalıdır.
  • Önce sağım sonra yemleme yapılmalıdır.
  • Buzlanmış, kirlenmiş ve kokuşmuş yem veya silaj verilmemelidir.

Doğru Sağım Nasıl Yapılır ?

Sağımda amaç, hayvan sağlığına zarar vermeyecek ve uzun süre yararlanılacak şekilde sütün kazanılmasıdır. Bu doğrultuda uygun bir uygulamanın yapılabilmesi için , süt üreticilerinin eğitimlerini teşvik edecek önlemler alınmalıdır. Örneğin; Süt soğutma ve depolama , süt kalitesi ile hayvan sağlığı v.s. Sağım sırasında meme sağlığına zarar verilmemeli, sağımda süt ineğinin fizyolojik özellikleri de göz ardı edilmemelidir.

Sağımcılar için Özet Sağım Talimatı

(http:/10-2012 Tierpraxis F.Gerlach) İşletmenin somut olanakları, örneğin; Bakım, Yemleme, sağım makinasının teknik donanımı,Sağım personelinin mesleki bilgisi v.s. günlük sağımı etkileyen önemli noktalardır. Belirtilen bu ana prensiplere uyma ,sağım başarısının ön koşuludur. Sağım talimatına uyulması , gerek kaliteli süt üretimi , gerekse inek sağlığı için önemlidir.

Sağım Talimatını Önemseyelim

  1. Sağım tesisinin temizliği (özellikle süt akışının olduğu bölümler) ve fonksiyonel yeterliliği kontrol edilmelidir.
  2. Temiz iş elbiseleri (yıkanabilir , sağım sırasında da kolay temizlenebilen)
  3. İş başlangıç öncesi el temizliği ve dezenfeksiyonu (eldiven ve kolluk kullanılsa bile)
  4. Sorunlu ineklerin sağımı sona bırakılmalıdır
  5. Sakin çalışma ortamı (koşturma, gürültü stres yaratır ve de insan ve hayvan için yaralanmalara neden olabilir).
  6. Her inek işlevinden önce eldiven temizliği ve dezenfeksiyonu yapılmalıdır.
  7. Bir ön sağım kabına ön sağım yapılmalı,(sağım yeri tabanına hiç süt dökülmemelidir. Patojen mikroorganizma yayılma riski ! Tipik süt rengi, yoğunluğu ve kokusu araştırılmalıdır.Sapmalarda mastitis şüphesi vardır, tedavi gerekir)
  8. Su kullanılmadan meme başlıklarının bir kullanımlık temizlik ve dezenfeksiyon materyali ile temizliği ve dezenfektesi yapılmalı,
  9. 90-120saniye süren memedeki işlemler optimal süt akışını sağlar(bu zaman alıcı stimülasyon, bazı süt sağım makinalarında , otomatik stimülasyonla kısaltılır)
  10. Temiz sağım aparatı ,hava kesintisi ve zeminle temas olmadığında hızla çalışır.
  11. Süt akışına dikkat edilmelidir
  12. Sağımın bitişi, otomatik başlıkların çıkarılma düzeni olsa bile , kontrol edilmelidir.
  13. Sağım başlıkları memeden çekilmeden önce vakum kesilmeli , ancak hava gelişi durmamalı,sağım başlığı elden kayıp zeminle temas etmemelidir.
  14. Meme kontrolu ve dezenfekte edilen meme uçlarının mühürlenmesi gereklidir.
  15. Sağım makinasının ara temizliği ve dezenfeksiyonu yapılmalıdır.
  16. Sağım vakumunun kontrolu(aksaklıklarda yetkili servise haber verilmeli),
  17. Sağılan süt , hemen soğutulmalı , soğutma sıcaklığı önerilen sınırlar içinde olmalıdır.

Kaynakça

Arpacık R. 1982 Sığır Yetiştiriciliği ,U.Ü Bursa

Bogner H. et.al 1984 Wirtschaftliche Milchviehhaltung und Rindermast , Ver. Un. Bern

http:/2010 Konventionelles Melken im Detail (Alfa Laval )

http:/10/2012 Dr.Med F.Gerlach Tierpraxis

http:72016 Wie wird richtig gemolken

Hesselbarth K. 1987 Qualitaetsmilch Liefern AID No:1122 Bonn

Konar A. 1989 Süt Teknolojisi Ç.Ü. Adana

Kraeusslich h. 1981 Rinderzucht Ver.Eug. Ulmer

Smidt D. 1982 Tierzucht Verlag Eugen Ulmer

Sarıcan C. 1993 Sağlıklı Süt Üretimi Samsun

Uraz T. 1986 Süt Endüstrisi İsletmeciliği A.Ü. Ziraat Fak. Ankara

özevren