Amaranth Tahılı

C. Sarıcan

İnsanlık tarihinin en eski (M.Ö. 5000 yıl ) faydalı bitkisinden biridir. 70 değişik çeşidi bulunur. Antartika dışında her kıtada mevcuttur. Tahıl grubu içerisinde yer alır. Amaranth konusunda tanımlar çok çeşitlidir. ‘’Amaranthus’’ yunanca kökenli olup; ‘’Ölümsüz’’ ve ‘’solmayan’’ anlamındadır. İnka ve Azteklerin önemli besinlerinden biri olması nedeniyle ‘’İnka-Tahılı’’ olarak adlandırılır.

Amaranth’ın ana vatanı Güney Amerikadır. 16.Yüzyılda İnkaların aşırı inançları nedeniyle, İspanyol istilasından sonra, yasaklanan bu önemli tahıl, unutulmuş ve yüz yıllar boyu üzerinde çalışılamamıştır.

Önemi ve yayılışı
Bugün yoğun yetiştirme alanı Güney Amerika , Rusya ve Çin'dir. Almanya’da da özellikle sıcak bölgesi olan güney ve doğu Almanya’da ve Avusturya’da yetiştirilmektedir.

Ekimi ve klima istekleri
Amaranth bir yıllık kültür bitkisidir. Boyu 200 cm ye kadar ulaşabilir. Sarı çok kuvvetlidir. Amaranth bitkisi sıcaklığı sever, özellikle güneşli ve sıcak bölgelerin bitkisidir. Kuraklığa karşı toleranslıdır. Minicik, çapı 1mm nın altında olan bir tohumun bitkisi 50.000 dane verebilir. Amaranth dona karşı hassas olduğu için, ekim zamanı, nisan sonu ve mayıs ayı başıdır. Metre karede 40-60 kök olacak şekilde yetiştirilir . Hektara tohum ihtiyacı ;0.5-0.8 kg arasındadır. Amaranth ın gübre ihtiyacı çok fazla değildir. Hatta fazla azot, olgunlaşmada olumsuzluğa neden olabildiği gibi,depolamada da sıkıntı yaratır.

Zararlı ot regülasyonu
Aynı tarlaya ekim yapıldığında,ilk iki yıl yabani ot ile mücadele çok önemlidir. 2-3 çapalama gerekebilir. Seyreltme yapıldığında ; Bitkiler arası 8-10 cm , sıra araları 45-50 cm olmalıdır. Yeşil yapraklar ıspanak gibi kullanılabilir. Aynı parsele 1-2 yıl ekildiğinde, doğal olarak yabani otlarla mücadele yapılmış olacağından , yabani ot mücadele ilacına ihtiyaç duyulmayacaktır.

Hastalık ve zararlılar
Bu konularda önemli bir hastalık ve zararlı etkisi görülmemiştir.

Hasat
Amaranth’ın hasadında buğday hasat makinası kullanılabilir. Daneler eylül – ekim ayında olgunlaşır. Amarant’ın hektara verimi 2-3 tondur.

Kurutma-Depolama ve işleme
Hasattan hemen sonra 30-40 derecede KM de nem % 10-11 e düşürülecek şekilde kurutulmalıdır. Depolama öncesi temizleme mutlak yapılmalıdır.

Kalite özellikleri
Amaranth unu glütensiz olduğu için ekmek yapımında , sınırlı kullanılır . % 20 buğday unu ile karıştırılabilir. Amaranth glütensiz olması yanında, yüksek protein, mineral içeriğine sahiptir. Örneğin: Kalsiyum , Magnezyum, Demir,Çinko ile dikkati çeker. Proteini ise ,vücutta sentezlenemeyen amino asitlerince zengindir. İçerdiği yağın % 70 i doymamış yağ asitleridir. Karbohidrat içeriği buğdayınkine yakındır. Vitaminlerce de zengindir. Amaranth’ın bir diğer özelliği , içerdiği karbonhidratın çok kolay hazmolmasıdır. Vücutta uzun süre kalıcı olan enerjisi , hemen kullanıma hazırdır. Lifli maddeler oranı yüksek olduğu için tokluk hissi uyandırır.İçerdiği lecitin yağın sindiriminde , beyin vesinir dokusunun yapısında da önemli bir role sahiptir.

Tıpta Kullanımı

• Yeşil yapraklar gölgede kurutulabilir. Kurutulan yapraklar bitkisel çay için idealdir.
• İshali keser,
• Ateşlenmeyi keser,
• Baş ağrısı ve migreni önler,
• Ağız ve boğaz ülserlerini iyileştirir,
• Uykusuzluğa karşı kullanılan doğal şifa bitkisidir.

Ancak bu bilgiler literatür bildirişleridir. Sonuçlarına hiçbir garanti verilemez.

Beslenme açısından protein içeriği
Amaranth geleneksel tahıllarda görülmeyen -18 protein içeriğine sahip olması yanında , vücutta sentezlenemeyen tüm amino asitleri de içerir. Amaranth vejeteryan olsun veya olmasın büyük , küçük her kişi için önemli bir protein tedariktiricisidir. Biyolojik değeri , diğer tahıl proteinlerinden daha yüksektir. Vücutta değerlendirilmesi tavuk yumurtasına eşdeğerdir. Vücut proteinine çevrilme oranı da yüksektir.

Amaranth besin içeriği (100 g da)

Sonuç

Amaranth’ın minicik tohumları inanılmaz değerli ve hayati faydalı maddelerle doludur. Sadece yaşlılar için değil , çocuklar ve sporcular için de değerli olması yanında tüm insanlar için bir güç kaynağı nimetidir. Türk tarımının bu inanılmaz özel tahılla tanışma zamanı gelmiştir. Çiftçimiz ‘’Amaranth ‘’ üretimini de proğramına alarak yeni bir gelir kaynağına kavuşacaktır.

Kaynakça
1-http 2016 Hinweise zum Pflanzenbau-okologischer Landbau
2-http/www.pflanzen-Lexikon.com/Box/Amarantus-htlm
3-http:www.lagerhaus.at/Bio-Amaranth-Vertrag abschliessen
4-http:/www.zentrum-der-Gesundheit.de/Amaranth.htlm
5-http:/www.agrarheute.Landlive.de
6-http:2009 J.Rapp,Ldobiaschowski,M.Ottmans.Ertrag und Kornihaltsstoffe von Amaranth (Neuer Typ)
7-http:Dersch G,H.Nagl Ertragspotential und Düngung von Amaranth(Amaranthus ssp.) ‘’Bundesamt und Forschungszentrum für Landwirtschaft İnstitut für Agrarökologie—Spargeldfeld Str. 191, A 1226 Wien’’